schwob_logo

schwob

marcel
The World's Best Unknown Books
27 05 2011

Over: Vsevolod Garsjin - De beren en andere verhalen

Bloedstollend, maar verstoken van pathetiek

Aai Prins (de Volkskrant)

Toen de Russische schrijver Vsevolod Garsjin in 1877 debuteerde met het verhaal ‘Vier dagen’ werd hij op slag beroemd. Tot het einde van zijn korte leven zou hij ongekend populair zijn: om zijn talent en om zijn ‘kristallen ziel’, zoals een tijdgenoot het uitdrukte.

Veel van Garsjins werk is gebaseerd op persoonlijke ervaringen. Zo schreef hij ‘Vier dagen’ naar aanleiding van de Russisch-Turkse oorlog (1877-1878), waaraan hij als vrijwilliger had deelgenomen. In dit verhaal ligt een gewonde Russische soldaat vier dagen naast een dode Turk die in de verzengende zon langzaam wegrot. Het verhaal, één lange, associatieve gedachtestroom van de soldaat, is bloedstollend en toch verstoken van alle pathetiek.

Garsjins inlevingsvermogen is fenomenaal. Zelfs in zijn sprookjes zijn de personages volkomen overtuigend, of het nu gaat om een kikker die met een stel ganzen meelift naar het zuiden (‘De bereisde kikker’) of om een exotische palmboom (‘Attalea princeps’) die uit zijn kas breekt en in de barre Petersburgse vrieskou omkomt.

De hypergevoelige Garsjin, die geplaagd werd door aanvallen van krankzinnigheid, leed zwaar onder de ‘vervloekte vragen’ van zijn tijd: de sociale ongelijkheid en het onrecht. In ‘De rode bloem’ laat hij een geesteszieke de strijd aanbinden met het kwaad, belichaamd in een papaver: ‘Daarom verborg hij het [bloempje] onder zijn hemd, in de hoop dat het na deze nacht al zijn kracht kwijt zou zijn. Het kwaad zou overvloeien in zijn borst, in zijn ziel, waar het zou worden overwonnen - of zegevieren. Maar indien hij eraan ten onder ging zou hij een heldendood sterven, als de grootste, dapperste mens aller tijden.’

In 1888 beroofde Vsevolod Garsjin zich in een vlaag van krankzinnigheid van het leven, hij was pas drieëndertig jaar oud.