‘Dat vertellen tot je erbij neervalt, met sterke verhalen en fantastische verbanden, hoort bij Turkije, maar zoals Atay dat in Tutunamayanlar doet, was ik het vreemd genoeg nog niet in boeken tegengekomen.’

Zodra Hanneke van der Heijden begon in Atays vuistdikke roman (768 pagina’s), over een Turkse man die op zoek gaat naar de toedracht van de zelfmoord van een vroegere vriend in het Turkije van de jaren zeventig, was ze gegrepen door zijn werk. In eerdere Turkse literatuur die ze had gelezen was haar met name de serieuze toon opgevallen, het feit dat alles ‘kommer en kwel, armoede en ellende, onrecht en verdrukking’ was wat de klok sloeg. Een heel andere toon sloeg Oğuz Atay aan: ‘Een kermis lijkt het, een achtbaan, een spookhuis waar je in belandt,’ schrijft ze.

Wat het boek in Van der Heijdens ogen zo overdonderend maakte was de humor, de ironie, de bijtende spot en de manier waarop Atay zijn boek doordrong van kritiek op de burgerlijke verwachtingen en grote ideologieën uit zijn tijd. Scherp beschrijft Atay ‘het maatschappelijke klimaat in Turkije, van de stichting van de republiek tot aan de jaren zeventig: het bekrompen leven van de middenklasse, opgesmukt met willekeurig uit het Westen overgenomen elementen, de wereld van de kringen die zich met kunst bezighouden, hun botsing met het maatschappelijk leven, hun reflectie op het bestaan.’ In Turkije heeft deze roman vandaag de dag dan ook een cultstatus.

Dit essay verscheen eerder in Armada 50, met als thema ‘Wereldliteratuur!’. Voor de volledige inhoud van deze aflevering, zie: www.armada-wereldliteratuur.nl

Klik hier voor een overzicht van alle Armada-artikelen op Schwob.nl.